GEOGRAFSKI POLOŽAJ

Nacionalni park Tara pokriva najveći deo planine Tare, koja se nalazi na krajnjem zapadu Srbije i zahvata područje ograničeno laktastim tokom Drine između Višegrada i Bajine Bašte,a graniči se još sa Opštinom Užice, te pripada delu starovlaških planina. Površina planine Tare iznosi oko 22000 hektara od toga pod Nacionalnim parkom se nalazi 19200 hektara

 

mapa

 
 
 

Najviši vrh planine Tare je Koziji rid sa nadmorskom visinom od 1591mnv, i nalazi se u Republici Srpskoj, a najiši vrh sa Srpske strane, ujedno i najviši vrh N.P. ”Tare” je vrh Zborište sa nadmorskom visinom od 1544mnv.

Područje NP ”Tare” nalazi se između 43º52´ i 44º02´ severne geografske širine i 19º15´ i 19º38´ geografske dužine istočno od Pariza.

Prosečna nadmorska visina Tare je 1200mnv.

OROGRAFSKI USLOVI

Područje NP ”Tara” u geomorfološkom smislu predstavlja skup planinskih izvišenja i iznvaredno izraženih površi koje su ispresecane duboko usečenim dolinama reka i potoka (Solotuški potok, Rača, Derventa, Beli Rzav, Brusnički potok).

Sa severa i severozapada, iznad Drine, odnosno akomulacije HE”Bajina Bašta”, Nacionalni park oivičavaju moćne krečnjačke strane kanjona čije visine dosežu i do 1000 metara.

 

Prema visini i geološkom sastavu u Nacionalnom parku se razlikuju dve izrazite površi:

1. viša na prosečnoj visini od 1280m i

2. niža na 1000m.

Viša površ nije horizontalna već je nagnuta od juga prema severu sa prosečnim nagibom od 44%. Ispresecana je suvim dolinama i uvalamasa izrađenim kraškim oblicima, naročito u srednjem delu površi ali bez cele serije kraških oblika, što je posledica hemijskog sastava kartskih krečnjaka što je opet uslovilo razvoj “zelenog ili pokrivenog kraša”.

Niža površ je takođe erozivnog porekla. Kraški proces je u delovima odmakao  da su se krečnjačke partije potpuno uništene. Inače NP ”Tara” sačinjavaju pet predeonih celina: Kaluđerske bare, Tara u užem smislu, Crni vrh, Zvijezda i Aluške planine.

HIDROGRAFSKI USLOVI

Geološka građa i režim padavina uslovljavaju i hidrološke karakteristike i specifičnosti područja Nacionalnog parka ”Tara”. Izvori i vodotoci su brojniji i bogatiji na nekrečnjačkoj podlozi, a od krečnjaka na krednoj. Najveći deo atmosferskog taloga, koji padne na platou Tare i na Zvezdi, veoma brzo prodire kroz jako poroznu krečnjačku masu. Zato na ovom području postaji veoma mali broj izvora, kao što su Sekulić, Bukova voda, Bulibanovac i dr. U delu koji je pod šumom, najznačajniji trajni izvori su na Mitrovcu i Vasića ponoru, kao i Nevelj voda na Zvezdi, koji se javljaju na kontaktu krečnjačke mase s kvarcnim škriljcima i serpentinom.

Ostali izvori su, uglavnom, sezonski. Predeli sa škriljastim i serpentinskim podlogama bogatiji su izvorima, iako ne tako velike izdašnosti. Ipak, Kaluđerske bare i Crni vrh ne oskudevaju u izvorima jačine vrela, u potocima i u rečicama. Najveći broj vrela, različite jačine, nalaze se na severnim stranama gde su trijaski krečnjaci najniže spušteni.

Najjače od njih je tipično kraško vrelo – Perućačko, koje formira čitavu reku, te ceo niz (sada potopljenih) vrela koja leže uzvodno Drinom, od Perućca do ušca Dervente.

Najveće vrelo je Račansko,koje izbija na visini od 580mnv na Kaluđerskim barama I uliva se u reku Drini na oko 250mnv.

Perućko-vrelo1

 

Perućko-vrelo2

 

Račansko-vrelo

 
 

Na klimu Tare presudan uticaj ima njen geografski položaj. Baš iznad planine nalazi se granica između toplijih vazdušnih struja s juga i hladnijih sa severa, što utiče na povećanje stepena kontinentalnosti klimata.

Temperatura

Srednja godišnja temperatura vazduha iznosi 5°S. U periodu decembar-mart srednje mesečne temperature su ispod 0°S (oktobar-0,7; januar-4,5; februar-3,9; mart-0,3). Pošto je Mitrovac depresija te i mrazište, bez mrazeva su ovde samo jun, jul i avgust. Najtopliji mesec je jul sa 13,9°S, tako da je prosečno godišnje kolebanje temperature vazduha 18,4. Zanimljive su temperaturne vrednosti po godišnjim dobima. One iznose u: proleće (mart, april i maj) 3,0°S, leti (jun, jul i avgust) 13,4°S, u jesen (septembar, oktobar i novembar) 5,7°S i zimi decembar, januar i februar) -2,9°S. Apsolutno minimalna temperatura je u januaru i februaru i iznosi -20,0°S. Veoma je karakterističan podatak, da se u zimskom periodu ne javljaju ekstremno niske minimalne temperature.

Padavine

Središnja godišnja suma padavina iznosi 977,3 mm. Najviše kiše, i to 13% (127,4 mm) od ukupne godišnje količine padavina, padne tokom maja, a zatim u junu i julu po oko 10%. U ostalim meseci ma padavine su skoro ravnomerno raspoređene (od 60 – 80 mm), što čini 6 do 8% od prosečne godišnje količine. Srednji broj dana s padavinama je 156,6 s maksimumom u maju (18 dana), dok sneg najčešce pada u januaru (13,2 dana). Srednji broj dana sa snežnim pokrivačem je u: januar-29,3; februar-23,8; mart-20,9; april-6,3; maj-0,3; oktobar-0,9; novembar-5,0 i decembar-21 ,6. Dakle, sneg se zadržava prosečno 109 dana godišnje.

Snežni pokrivač

Debljina snežnog pokrivača i dužina njegovog trajanja  uslovljeni su količinom snežnih padavina i uslovima koji određuju topljenje, a to su temperatura vazduha i bilans zračenja. Temperatura vazduha zavisi od nadmorske visine, a bilans zračenja od ekspozicije padine.

Srednja maksimalna debljina snežnog pokrivača iznosi od 70 do 110cm (u zavisnosti od lokacije). Prvi dan sa snegom najčešće je već sredinom oktobra, a poslednji dan je oko 1 maja.

INSOLACIJA

Prosečno trajanje osunčavanja u posmatranom dvadesetogodišnjem periodu iznosi 1.699,5 časova iii 38% od potencijalnog trajanja. U analiziranom periodu najduže trajanje osunčavanja bilo je 1961. godine sa 1.889,6 časova, a najkraće 1955. godine sa 1.479,1 časova. Po mesecima, najduže traje sijanje sunca u julu, i to 235 časova ili 59%, a najkraće u decembru, svega 51 čas ili 19 % .

 

cc